Wat is digitale inclusie? Hoe kan jij daaraan bijdragen?

Contact houden met vrienden, tickets kopen voor een concert of een tafel reserveren in je lievelingsrestaurant. Maar ook een premie aanvragen bij de gemeente, het inschrijven van je kinderen op school of een afspraak maken bij de dokter.

Voor al die taken en activiteiten is de digitale weg vaak de snelste, goedkoopste en soms zelfs enige manier. Digitaal vaardig zijn wordt een basisvereiste voor volwaardige sociale inclusie.

Uit onderzoek blijkt dat goede digitale toegang en  vaardigheden het leven verbeteren, vooral dat van de meest kwetsbaren.

Het omgekeerde is helaas ook waar. In een tijd waarin het digitale steeds belangrijker wordt, vergroot een gebrek aan digitale competenties het gevaar op sociale uitsluiting.

Als je opleidingen gaat digitaliseren, betekent dat dat de groep die mogelijk geen toegang heeft tot die opleiding ook groter wordt. Alles wat te maken heeft met digitale inclusie en digitaal leren is op dat vlak niet anders dan de rest van de maatschappij.

Opleidingsverstrekkers lopen het risico dat mensen die nu al drempels ervaren om een professionele opleiding te volgen door de toenemende digitalisering op nog meer drempels botsen. Wie minder opleidingskansen geniet of minder kans maakt op levenslang leren, gaat ook zijn kansen op de arbeidsmarkt zien afnemen. Vandaar dat alles wat te maken heeft met digitale inclusie ook voor opleidingsverstrekkers heel erg belangrijk is. Het gaat dan niet alleen over een laagdrempelige toegang tot opleidingen mogelijk maken, maar ook ervoor zorgen dat niet alleen de cursisten maar ook de opleiders zelf de nodige digitale vaardigheden hebben om digitale of hybride opleidingen te kunnen volgen of geven.

1. Geen betaalbare en kwaliteitsvolle toegang tot schermen en internet

Betaalbare en kwaliteitsvolle toegang tot hardware, software en internet is een basisvoorwaarde voor digitale inclusie. Minder dan 10 procent van de Belgische gezinnen heeft geen internetverbinding thuis. Dit aansluitingspercentage ligt in de lijn van het gemiddelde van de landen van de Europese Unie. Het is echter nog steeds lager dan in de meeste van onze buurlanden, met name Luxemburg en Nederland, waar meer dan 99 procent van de huishoudens is aangesloten

Achter de 92 procent van de huishoudens die vandaag de dag thuis op het internet zijn aangesloten, gaan historische verschillen schuil. In 2011 beschikte 95 procent van de huishoudens met de hoogste inkomens al over een internetaansluiting, terwijl toen nauwelijks een op de twee huishoudens met de laagste inkomens tot de ‘aangesloten’ huishoudens behoorde. Die kloof is in de loop van de jaren geleidelijk kleiner geworden. Toch beschikte in 2021 bijna één op de vijf arme gezinnen (18 procent) in België niet over een internetaansluiting thuis. Dat komt overeen met ongeveer 183.000 huishoudens. (Bron: Barometer voor digitale inclusie 2022) Digitale uitsluiting kan de bestaande ongelijkheid voor hen dan ook doen toenemen.

2. Een gebrek aan de juiste digitale competenties

Vier op de tien Belgen dreigen uitgesloten te worden van onze digitale samenleving, omdat het hen ontbreekt aan digitale basiscompetenties.

Met in 2021 39 procent van de personen die over zwakke digitale vaardigheden beschikken, bevindt België zich boven het Europese gemiddelde (34 procent). Het percentage personen met zwakke digitale vaardigheden is hoger dan in de meeste van onze buurlanden. Bij die 39 procent kunnen nog 7 procent niet-gebruikers worden opgeteld, wat het percentage van mensen die zijn blootgesteld aan situaties van digitale kwetsbaarheid (niet-gebruikers of gebruikers met zwakke vaardigheden) in België op 46 procent brengt. Dat is bijna één op de twee mensen tussen 16 en 74 jaar. In 2019 bedroeg dit cijfer nog 40 procent. (Bron: Barometer voor digitale inclusie 2022 )

De toegenomen snelheid en omvang van digitalisering en het gebrek aan vaardigheden zorgt ervoor dat de groep mensen die stress ervaren bij het gebruik van digitale toepassingen groeit. Ze zijn sneller bezorgd over hun online veiligheid en privacy.

Het is niet voldoende om digitale toepassingen te kunnen gebruiken. Je hebt ook een flinke portie mediawijsheid nodig om op een veilige en verantwoorde manier online te zijn.

Je hebt drie elementen nodig:

• kennis (weten);
• vaardigheden (kunnen);
• attitudes (houding, willen, durven).

Die factoren versterken elkaar ook. Als je meer kan en kennis van zaken hebt, kijk je vaak positiever naar nieuwe digitale ontwikkelingen. En dat zorgt dan weer voor een grotere motivatie om mee te zijn met die nieuwigheden.

Radicaal digitaal is niet de juiste aanpak

Houd een brede kijk op digitalisering en e-inclusie. Bied proactief ondersteuning op maat aan.

Denk aan een instapcursus over e-leren, instructiefilmpjes over het leerplatform of een wekelijks vragenuurtje via een videoconferencingtool.

Sterke ondersteuning is belangrijk om je opleiding te doen slagen. Zorg ervoor dat cursisten weten waar en bij wie ze terecht kunnen met vragen.

Bouw de mogelijkheid tot persoonlijk contact in en organiseer regelmatig een fysiek vragenuurtje.

Ontwikkel een cursus digitale basiscompetenties voor cursisten én lesgevers

Leer cursisten niet enkel digitale toepassingen te gebruiken. Werk ook aan het vergroten van kennis en begrip. Dan neemt hun motivatie en interesse ook toe.

Maak je lesgevers digitaal vaardig. Zorg ervoor dat ze de struikelblokken van hun cursisten kennen en herkennen.

Zorg voor kwaliteitsvolle digitale toegang

Hoe kan je digitale toegang voor je cursisten garanderen? Ga je aan de slag met een sociaal uitleensysteem? Werk je samen met organisaties waar die middelen beschikbaar zijn en waar cursisten terecht kunnen?

Ontwikkel een gebruiksvriendelijke leeromgeving

Houd het zo eenvoudig mogelijk. Gebruik duidelijke taal. Zorg ervoor dat navigeren door je digitale leeromgeving logisch en intuïtief verloopt.

Universal Design for Learning is noodzakelijk.

Meten is weten

Bevraag de noden van je doelgroep. Test regelmatig op voorhand je tools. Doe dat samen met je doelgroep, ook met de meest kwetsbare leden. Zo kan je jouw leeromgeving blijven optimaliseren. Meet de impact en effecten van je digitale initiatieven.

Zet in op partnerschappen

 Je  kan niet alleen een duurzaam inclusief leeraanbod opstarten. Laat je inspireren door goede voorbeelden op het vlak van digitale geletterdheid en mediawijsheid.

Ga te rade bij experten zoals Mediawijs . Mediawijs is het Vlaams Kenniscentrum Digitale en Mediawijsheid en biedt informatie en materialen voor professionals die inwoners van Vlaanderen en Brussel helpen actief, creatief, kritisch en bewust omgaan met digitale technologie en media en zo iedereen betrekken in de digitale samenleving.

 Bundel de krachten met experts op het gebied van financiering en infrastructuur, inclusie, digitale geletterdheid, UX (user experience), …