5 werkvormen om collectief te leren.

Mensen opleiden, het is een complexe competentie die vaak onderschat wordt. Hoe stel je doelen? Hoe begrijp je de beginsituatie van de leerders? Hoe kies je een goede werkvorm om dat doel te bereiken? En vooral … is die werkvorm fysiek, digitaal of blended? Maar al te vaak horen wij opleiders verzuchten: “Ik geloof daar toch niet hoor!”, of “Al die digitale zaken, ik steek daar veel te veel tijd in!”. Opmerkingen die relevant zijn, maar als wij ze als externe procesbegeleiders horen, proberen we onder de waterlijn te kijken. Geloven opleiders écht niet in de kracht van e-leren, willen ze er écht geen tijd in investeren, of missen ze de skills om dat te doen?

Een krachtige leeromgeving voor opleiders om met e-leren te werken is daar een antwoord op. En net zoals blended leren het beste werkt wanneer je e-leren combineert met fysiek leren, zo bestaat collectief leren met collega’s ook uit beide componenten. Ik omschrijf hieronder 5 werkvormen die je kan inzetten om collectief te leren.

De eerste werkvorm spreekt het meeste voor zich, en toch zien we veel organisaties de stap overslaan. Breng mensen samen en reik hen de kaders en tools aan die ze nodig hebben om effectief te e-leren. Indien je organisatie dit soort trainingen aanbiedt …

• Worden mensen sterk aangemoedigd eraan deel te nemen, of hebben de trainingen een vrijblijvend karakter?
• Vinden de trainingen plaats tijdens de werkuren, of moeten mensen na de uren deelnemen?
• Is er aandacht voor training tijdens de onboarding van nieuwe mensen, of krijgen ook ‘anciens’ de kans om levenslang te leren?
• Is de training puur theoretisch, of is er ruimte voor werktijd, uitwisseling van ideeën of het verzamelen van tips? Vertrekt de training van een concrete casus die relevant is voor jouw organisatie?
• Is de kennis vluchtig, of wordt de informatie verzameld, gedeeld en herhaald?

Zulke trainingen kunnen intern georganiseerd worden, eventueel met didactische coaching van een externe partner, of uitbesteed aan een externe trainer. Ze kunnen fysiek of online doorgaan, maar bij voorkeur wel synchroon zodat er plaats is voor uitwisseling of collaboratief leren.

Pro-tip! Zet digitale tools in om de informatie van de trainingen te herhalen of te stockeren. Zo kan je apps gebruiken om via microlearnings informatie te herhalen, te verdiepen of voor de training te activeren: 7taps, Degreed, Axonify Learning (Engels) of Cornerstone (Engels of Frans). Of, gebruik de software die jullie al gebruiken: zet een poll in de WhatsAppgroep, doe een quiz in je Teams Chat of stel enkele reflectievragen in de Slack.

Organiseer bijeenkomsten van medewerkers (‘Peer Learning Circles’) die gelijkaardige opdrachten hebben. Die momenten kunnen informeel zijn, maar dat wil niet zeggen dat je ze niet faciliteert. Zo kan je thema’s of uitdagingen centraal stellen bij een bijeenkomst en mensen laten brainstormen over mogelijke oplossingen. Formuleer de thema’s als een leervraag, zoals:

• “Hoe zorg je voor voldoende interactie bij e-leren?”
• “Hoe maken we e-leren laagdrempelig voor onze lerenden?”
• “Hoe bieden we visuele ondersteuning voor laaggeletterde lerenden?”

Een werkvorm die je hier kan inzetten, is die van de waarderende intervisie. Die volgt het OASE-model. Een van de deelnemers brengt een casus in, de anderen denken mee na:

• Onderzoek: aanbrenger legt de casus uit, deelnemers stellen informatieve (geen suggestieve!) vragen.
• Appreciatie: deelnemers benoemen elk een positief element in de manier waarop de casusinbrenger de uitdaging al aanpakt.
• Suggesties: deelnemers nemen de tijd om tips of suggesties te geven, casusaanbrenger luistert en noteert.
• Effect: aanbrenger vertelt wat die zal meenemen uit de intervisie. Eventueel worden hier afspraken gemaakt op teamniveau.

De peer learning circles of intervisies kunnen fysiek of online doorgaan en kunnen gefaciliteerd worden door een interne coördinator, een externe coach of een lid van het team.

Groepeer mensen rond een thema of een uitdaging van je organisatie (‘Action Learning Projects’). In de meeste opleidingsorganisaties zijn dat werk- of vakgroepen. Zorg er echter voor dat deze groepen niet alleen een praktisch-organisatorische taak uitvoeren (bv. geef de opendeurdag vorm), maar dat ze zich inhoudelijk verdiepen in een thema rond e-leren. Door uit te wisselen, te reflecteren, zich in te lezen, iets uit te proberen en die interventie te evalueren, leren de medewerkers door middel van een hands-on ervaring.

In het onderwijsveld is Lesson Study een krachtige werkvorm. Collega’s vertalen inzichten over effectief e-leren in een concrete les. In een eerste ronde geeft één collega de les en observeert een andere collega, met de focus op de leervraag (bv. betrokkenheid, toegankelijkheid … van de les). In het geval van e-leren observeren de collega’s het webinar, de kennisclip, het leerpad … én het leerengagement van de lerenden. Na een feedbackgesprek wordt de les aangepast en opnieuw gegeven, deze keer door de tweede collega en geobserveerd door de eerste. Conclusies worden gedeeld met de rest van het team. Ook kleinere ingrepen, zoals collegiale visitatie, een les samen voorbereiden, vormgeven of geven (co- of teamteaching) of peerfeedback op e-leerproducten passen in een krachtige leeromgeving op het werk.

Organiseer regelmatig reflectieve feedbacksessies waarin teams of individuen terugkijken op hun prestaties, successen en uitdagingen. Door openlijk ervaringen te delen, lessen te identificeren en constructieve feedback te geven, kunnen medewerkers van elkaar leren en groeien, terwijl ze tegelijkertijd een cultuur van continue verbetering bevorderen.

Leuke werkvormen daarvoor zijn:

• Bekijk je agenda van de laatste maanden en noteer 5 successen en 5 geleerde lessen.
• Neem je beste les of leerpad mee als good practice en organiseer een actiemarkt, waarin deelnemers bij elkaar kunnen leren.
• Ontwikkel samen een kijkwijzer op maat van de organisatie met daarin jullie visie op een goede les, een goede leerweg … Medewerkers kunnen daarop aangeven wat ze al sterk doen en waar ze nog in kunnen groeien. Je kan handig gebruik maken van www.rubricsmaken.nl.

Een opleider bereidt samen met een coach een heel concrete les in e-leren voor. De coach doet het niet in hun plaats, maar begeleidt wel. Net zoals een rij-instructeur op de passagiersstoel zit en feedback geeft op maat, kan je als coach de juiste denkstimulerende vragen stellen om een opleider zelf aan het denken te zetten. Beide partijen hebben een eigen rol in te vullen: de opleider is inhoudelijk expert en de coach heeft didactische expertise.

Focus je samen op:

• Goal. Wat is het leerdoel?
• Reality. Wat is de beginsituatie van de leerders. Wat weten ze al over dit onderwerp?
• Resources. Welke werkvormen kunnen we inzetten om dit doel te bereiken? Welke tools zijn ter beschikking? Hier kan de coach inspireren!
• Options. Welke mogelijkheden zijn er? Bouw de les samen op.
• Will-do. Kom tot actie, geef de les effectief, eventueel in duo. Haal de handen uit de mouwen en ondersteun waar nodig.

Levenslang leren maakt inherent deel uit van elke werkomgeving. Een krachtige leeromgeving bouwen waar collega’s mogen experimenteren, fouten maken, leren uit hun vergissingen en veranderen, is er eentje waar individuen én teams groeien.