De kracht van effectief leermateriaal: Waarom woorden en beelden samenwerken

Uit onderzoek blijkt dat mensen beter leren wanneer woorden en beelden samen worden gebruikt in plaats van afzonderlijk. Dit staat bekend als het multimediaprincipe, ook wel het aanschouwelijkheidsprincipe volgens Richard Mayer (2001) genoemd. Dit principe stelt dat de combinatie van woorden en beelden zorgt voor een completer begrip, omdat het verschillende zintuigen en verwerkingskanalen aanspreekt. Stel je bijvoorbeeld een biologieboek voor: een afbeelding van het hart met labels en een bijbehorende uitleg zorgt ervoor dat we sneller en effectiever begrijpen hoe het hart werkt dan wanneer we alleen de tekst zouden lezen of alleen naar de afbeelding zouden kijken.

Hoewel het multimediaprincipe veel wordt toegepast, zijn er twee hardnekkige misverstanden die vaak de kop opsteken:

Beelddenkers bestaan niet: Een andere veelvoorkomende mythe is het concept van leerstijlen. Er wordt vaak gedacht dat mensen verschillende "leerprofielen" hebben, zoals auditief, visueel of kinesthetisch (leren door te doen). Maar onderzoek heeft aangetoond dat deze indeling weinig effectief en efficiënt is. De manier waarop we het beste leren, is niet afhankelijk van een vast profiel, maar van de effectieve combinatie van woorden en beelden die passen bij de inhoud.

Capaciteit van ons werkgeheugen: Ons brein heeft maar een beperkte hoeveelheid werkgeheugen. Dit betekent dat te veel informatie tegelijkertijd kan leiden tot cognitieve overbelasting. Het is dus belangrijk om beelden en teksten zodanig te combineren dat ze elkaar versterken en niet concurreren om onze aandacht.

De effectiviteit van leermateriaal hangt af van een aantal principes die voortkomen uit Mayer's theorieën:

Ondersteunende beelden: Beelden moeten de tekst aanvullen en verduidelijken, niet afleiden. Stel jezelf de vraag: is deze afbeelding echt nodig om de inhoud te begrijpen? Zo ja, voeg hem dan toe. Zo nee, dan kan het weglaten van overbodige afbeeldingen cognitieve overbelasting voorkomen.

Nabijheidsprincipe: Plaats de woorden en beelden dicht bij elkaar. Dit principe helpt het split attention effect te voorkomen, waarbij de aandacht van de lerende continu moet wisselen tussen verschillende plekken op het scherm of de pagina. Zorg ervoor dat de beschrijving van een afbeelding bijvoorbeeld direct bij die afbeelding staat, en niet in een aparte genummerde lijst.

Relevantie van beelden: Beelden moeten altijd ondersteunend zijn en niet afleiden van de inhoud. Het aanschouwelijkheidsprincipe benadrukt dat alleen relevante visuele informatie effectief bijdraagt aan het leerproces. Te veel of irrelevante beelden kunnen juist voor verwarring zorgen en leiden tot cognitieve overbelasting.

Het multimediaprincipe werkt omdat het aansluit bij de manier waarop ons brein informatie verwerkt. Woorden en beelden worden via verschillende verwerkingskanalen verwerkt. Wanneer deze twee kanalen samenwerken, wordt informatie beter gecodeerd en opgeslagen in ons lange termijn geheugen. Dit zorgt voor een dieper begrip en betere herinnering van de leerstof.

Leermateriaal is een veelzijdige tool voor kennisoverdracht. De sleutel tot effectief leren ligt in de juiste combinatie van woorden en beelden, waarbij rekening wordt gehouden met de capaciteiten van ons brein. Door misverstanden zoals de leerstijlenmythe en het concept van beelddenkers te vermijden, en door effectief gebruik te maken van ondersteunende beelden en het nabijheidsprincipe, kunnen we de kracht van leermateriaal optimaal benutten. Dus, de volgende keer dat je een presentatie maakt of een training voorbereidt, denk dan goed na over hoe je woorden en beelden samenbrengt voor het beste leerresultaat.

Mayer, R. E. (2001). Multimedia Learning. Cambridge University Press.